Diversiteit aan Nieuwe  Rotterdammers

Een vorige column ging over de onfortuinlijke KIrvan uit Zuid-Afrika. Zijn gefilmde portret komt voor op de Vlaggenparade aan de Maas. Postuum is hij daarmee onderdeel van de ‘Parade van Nieuwe Rotterdammers’.
De Vlaggenparade is een ‘Wees Welkom’ aan alle nationaliteiten. Elke vlag dient als een eigen mini-ambassade. Je komt via de QR-code op de vlaggenmast op de webpagina van dat land. Of: via de website www.vlaggenparade.nl en kies dan een land. Hier wordt kort het een en ander verteld over dat land. Er staan soms ook actuele artikelen over het land.

‘Ons’ Wereldmuseum is bijna weer terug en open. Als onderdeel van een ‘vierschap’ aan instellingen gewijd aan Wereldculturen. Na een periode van reorganisatie en verbouwing staat het weer als een huis. Een van de nieuwe onderdelen is ‘de Superstraat’: op zich al een reden om een keer te gaan kijken. Ok, speciaal voor de ‘kids’ maar ook voor volwassenen een eyeopener.

Kunsthal Rotterdam presenteert dit najaar - in samenwerking met Amber Vineyard, Mother van het eerste Nederlandse ballroomhouse House of Vineyard - ‘Deep in Vogue’. De tentoonstelling viert de ballroomcultuur en geeft context aan een subcultuur gevormd door en voor queer- en transgendermensen, zwart en van kleur. GayRotterdam had de mogelijkheid om bij de opening te zijn. Hier gaven Amber en Elly Vineyard ons een exclusief eerste kijkje in de expositie en na die rondleiding is de middag met een drankje afgesloten. Hieronder lees je het verslag van onze redacteur Donna Senders.

Waar denk jij aan bij de woorden house, mother en vogue? Hoogstwaarschijnlijk niet aan de dingen die bij Amber en Elly in hun hoofd schieten. In de Kunsthal Rotterdam staan deze woorden nu te pronken op de muur om de ballroomcultuur te vieren. Een cultuur die is ontstaan rond de jaren zeventig vanuit de underground scene in New York. Bij het grote publiek kreeg de cultuur voor het eerst aandacht nadat Madonna in 1990 haar muziekvideo Vogue lanceert. Veel mensen denken dan ook dat de dansvorm voguing iets is wat de Queen of Pop Madonna heeft bedacht. We zijn nog niet bij de eerste foto van de expositie, of Amber Vineyard heeft deze foute gedachte al rechtgezet: “Vogue is niet zomaar een dansje of iets wat Madonna in een nummer zingt. Wanneer ik dit aan mensen vertel, zie ik al meteen vraagtekens in hun gezicht. Dat doet me altijd weer beseffen dat kennisverspreiding over ballroomcultuur zo belangrijk is.”

Na de rondleiding van Amber en Elly blijft niemand meer met vraagtekens over. Met de expositie als hun decor, leggen ze woord voor woord uit wat de ballroomcultuur inhoudt. Het is duidelijk te merken dat deze cultuur onderdeel is van hun bestaan. Waar Elly Vineyard bij binnenkomst wat meer terughoudend is, gaat Elly los met interessante verhalen zodra er bij de beelden uitleg kan worden geven over de personen en onderwerpen die aan bod komen. In de tentoonstelling worden de belangrijkste aspecten uit de ballroomcultuur van de jaren 1980 tot nu belicht. Dertig zwart-witfoto’s van de Frans-Haïtiaanse documentairefotograaf Chantal Regnault vertellen het verhaal van de structuren en de onderlinge affectie binnen de gekozen families. Regnault legt tussen 1989 en 1992 veelvuldig de leden van de New Yorkse houses vast. Te zien zijn onder andere portretten van legendarische mothers en fathers, poserende families en de queergemeenschap in actie op balls in verschillende categorieën zoals fashion, realness, body en vogue performance. Beelden van onder meer Willi Ninja (1961 – 2006), ook wel de Godfather of Voguing genoemd, in uitdagende poses benadrukken de expressieve kracht van vogue. Met fragmenten uit de documentaire Voguing: The Message (1989) wordt in de tentoonstelling een beeld geschetst van de oorsprong van dit underground fenomeen.

Legendarische voguer Willi Ninja met lichaamssieraad van Thierry Mugler, New York, juni 1989
Fotocredits: Chantal Regnault

Op één van de muren is een tijdlijn te zien. Het is in die tijdlijn meteen opvallend dat Europa erg laat is met bewustzijn rondom dit onderwerp. Daar heeft Elly de volgende conclusie op: “In Europa kennen mensen wel onderdelen uit ballroomcultuur, maar ze hebben geen idee waar het vandaan komt. Ze nemen dus stukjes mee in dansen, performances of wat dan ook - maar de cultuur blijft onderbelicht.” Die verspreiding van kennis gaat de Vineyards goed af. Ze zijn ook niet voor niets het eerste Nederlandse ballroomhouse. Maar daar stopt de visie niet. “Ik zou heel graag een écht materieel huis hebben waar de community kan langskomen”, vertelt Amber. Ze zou het fantastisch vinden als de ballroomcommunity in dat huis kan repeteren, of gewoon samenkomen. Er bestaan vaak misverstanden over dat soort huizen: “Vaak denken mensen dat ballroomhouses samen in een huis wonen of woonden. Dat is echter niet correct.” En dat bewijst weer dat er nog veel misverstanden over ballroomcultuur bestaan. “Ik hoop dat mensen na de expositie het museum geïnspireerd verlaten, en dat alle misverstanden over de ballroomcultuur uit de wereld zijn”, zegt Elly Vineyard. Bij ons is die missie zeker geslaagd.

Deep In Vogue is nog tot en met 9 januari 2022 in de Kunsthal Rotterdam te zien.

In de kunsthal is momenteel de tentoonstelling 'Robert Mapplethorpe: een perfectionist' te zien. Onlangs was ook de documentaire 'Robert Mapplethorpe: look at the pictures' te zien in LantarenVenster. Redacteur Teun Botterweg bekeek de film en schreef onderstaande recensie.

De titel van de documentaire 'Look at the Pictures' heeft betrekking op een uitspraak in september 1989 van Jesse Helms. De conservatieve senator zwaaide driftig in de senaat met foto's van Robert Mapplethorpe (1946 - 1989) om te benadrukken dat deze beelden obsceen en pervers waren, en uitgebannen moesten worden. Pure pornografie die 'als kunst' tentoongesteld zou worden. Dit moest verboden worden. Dit pleit werd echter gelukkig verloren.

In de documentaire wordt snel duidelijk dat, hoewel Robert's vader een goede amateurfotograaf was, Robert fotografie maar niets vond: plaatjes schieten zonder fantasie. Hij wilde schilderen. Maar al vroeg in zijn adolescentie besliste het lot anders. Mapplethorpe ging in barre omstandigheden samenwonen met Patty Smith, ook kunstenaar, op wie hij verliefd was. Sex was een passie van Robert en hij liet een vriend naaktfoto's maken van hem en Patty. Als kunstuiting maakte Robert collages van materiaal uit pornobladen en fotografeerde deze vervolgens met een Polaroid. 

Mapplethorpe maakte de perfecte foto; toveren met een instantcamera. Alles moest perfect zijn, zijn talent lag in het vinden van het juiste moment. Dit laat de documentaire duidelijk zien op basis van archiefmateriaal en uitstekende interviews met personen uit zijn nabijheid: zus en broer, lovers, zijn katholieke pastoor, een buurvrouw in zijn arme tijd en ook rijke en adelijke dames die hij gefotografeerd heeft. 

De filmers hadden het geluk dat er geluidsmateriaal van Robert opdook, waardoor zijn commentaar op passende wijze in de film verwerkt kon worden. Een grotere verrijking is niet mogelijk.

Roberts perfectie, die zijn hele bizarre leven beheerste, werkte duidelijk inspirerend op de makers: een compacte film maken waarin het hele leven en werk van Robert duidelijk en diepgaand wordt geëtaleerd; een meesterwerk.

Het abc en xyz van de fotograaf 
Het resultaat van zijn passie heeft Robert in een latere fase van zijn leven, en op advies van zijn broer Edward, in afzonderlijke albums genaamd X, (extreme) seks, Y, stillevens van bloemen en Z, 'zwarte' mannen, vastgelegd. Daarmee had hij voorbeeldmateriaal voor diverse potentiële klanten met specifieke interesses.

De documentaire verbeeldt op sublieme wijze het intense leven van een unieke New Yorker Robert Mapplethorpe. Een wereldwijd toonaangevende kunstenaar. Hij was de eerste fotograaf die de uiterste grenzen van seksualiteit opzocht. Tot in detail de vele vormen van fetisjisme op een adembenemende wijze vastleggen. En, het werd duidelijk dat de seks óók in de 'Y' meespeelde: bloemen als sexuele symbolen. En in de Z, zijn ideaalbeeld van een penis. Robert's interesses waren om rijk én beroemd te worden, maar in de eerste plaats om alle facetten van seksbeleving mee te maken (seks is niet vies, zei hij tegen critici). Je zou dit alles het ABC van zijn leven kunnen noemen. Dit, en niets anders.